Ebelemece….sadece basit bir ebeleme oyunu. Yeterince masum gözüküyor! Acaba öyle mi? Birçok öğretmene göre öyle değil!
Çocuklar genelde öyle bir güçle vuruyorlar ki, bu vuruş rakiplerinin sırtında vahşice yerleştirilmiş bir tokat olarak sonuçlanıyor. Buna ben bir kaç kez şahit oldum. “Ahhhhhh!” ellerinin ve dizlerinin üstünde duran çocuk ağlıyor ve sonra gözyaşlarını siliyor. “Bu kadar sert vurma!” diye ayakta duran çocuğa bağırıyor diğerleri. Genellikle de vuran çocuk ağlıyor ve “Böyle olsun istemedim” diyor… Kurbanın canı her seferinde acısa da çoğu kez bu davranışları önceden planlanmış değildir. Sonunda okullar çok sevilen bu oyunu yasaklamaya başlıyor.
2013 sonbaharında, çocuk oyunu yasaklama problemi biraz aşırıya kaçmaya başladı. New Hampshire’deki bir mahalle okulunda ebelemece oyunu artık bir çok çocuk için bir oyun olmaktan çıktı. Nesiller boyunca yaşayan klasik oyun, güvenlik endişesi nedeniyle ortadan kaldırılmıştır. Ebeveynlerin ve çocukların kafaları karışmış ve bazıları da öfkelenmiştir. Manşetlerde “Ebelemeceyi yasaklamak saçmalık” diye bahseden de vardı “Yaralanmalar yüzünden yine ebeleme yasakları” şeklinde bahseden de. Bana ilginç geldiği için, Maine ve New Hampshire’daki öğretmenlerle, teneffüste röportaj yaptım.
Öğretmenlerden biri, “Çocuklar daha agresif hale geldiler. Ebelemece oynarken, birbirlerini diğer çocuğun canını acıtacak kadar hiddetle itiyorlar. Bu yüzden ‘iki parmak’ dokunuşunu uygulamak zorundaydık, böylece çocuklar çok şiddetli itemiyorlar birbirlerini” dedi.
30 yaşlarında başka bir öğretmen de agresif davranışlarda artış olduğunu söyledi: “Çocuklar birbirine sataşmadan edemiyorlar! Her zaman birileri yaralanıyor.” Bir okul müdürü de “Ebelemece oyunu o kadar çok sorun haline geldi ki başka bir alternatif düşünmek zorunda kaldık” dedi. Çocukların birbirine doğrudan elleriyle dokunmasını engellemek için ebelemece oynamak isteyen çocuklara köpük makarnalardan verilmiş.
Peki problem nerede? Günümüzde aktif olarak oynama saatleri az olduğu için çocuklar daha önceden olduğu gibi kaslarında ve eklem yerlerinde ilgili duyuları geliştiremiyorlar (proprioseptif duyu*). Geçmişte, çocukların açık hava işlerine yardım etmesi daha yaygındı. Yaprakları temizleyebilirler, kar küreyebilirler, ve mahallesindeki çimleri biçebilirlerdi. Ya da çocuklar saatlerce açık havada oynayabiliyorlardı –baraj yapmak için ağır taşları hareket ettirmeye çalışabiliyorlar, ağaçlarda boylarını işaretliyorlar, ve kir içinde hendek kazabiliyorlardı. Tüm bu ağır işler ve oyunlar çocukların güçlü ve sağlıklı proprioseptif duyu sistemlerini geliştirmelerinde yardımcı oluyordu.
Pediatrik iş ve uğraşı terapistleri, proprioseptif duyuları ile problemleri olan çocuklara genelde “ağır işler” veriyor reçete olarak. Bunlar genelde eklemlere ve kaslara ağırlık bindiren kiremit yüklü bir el arabasını itmek, alışveriş torbalarını taşımak ve bahçe çapalamak gibi sıradan işler olabiliyor. Aslında bahsettiklerimiz çocukların doğal olarak yaptıkları sıradan uğraşılar oluyor, tabii eğer açık havada yeterince zaman geçirebilseler.
Günümüzde okul saatleri yoğunluğu nedeniyle, çocukların doğayı keşfetmek, açık havada yapılan işlere yardım etmek ya da küçük el becerisi gerektirecek işler için bile zamanları yok. Bu yüzden çoğu çocuk eklemlerindeki ve kaslarındaki küçük motor duyularını geliştirebilecek fırsata sahip değil. Bunun sonucu olarak da ebelemece oyununda gereğinden fazla güç uygulayarak birbirlerine vuran çocuklar görüyoruz. Duyuları çok doğru çalışmıyor –bunların hepsinin nedeni ise yeterli miktarda aktif oyun oynamıyorlar olmaları ve sıradan hareketlerdeki yetersizlikleridir.
Yetişkinler ne yapıyor?
Ebelemece oyunuyla ya da başka herhangi bir oyunla ilgili bir sorun gördüğümüzde, çocukları oyundan uzaklaştırıyoruz. Tabii ki çocukların incinmesini kimse istemez, fakat bir şeyleri yasaklamaya başlamadan önce, neden böyle bir şey oluyor diye gerçekten anlamaya çalışmalıyız.
Eğer çocuklar geniş ölçekte daha agresif hale geliyorlarsa, bunun bir nedeni olmalı. Nedeni, çocukların güvenli bir şekilde oyun oynama yeteneklerini kaybettikleri ya da daha ‘kötü çocuklar’ oldukları anlamına gelmesi gerekmiyor. Bunun için biyolojik bir sebep var. Yetişkinler olarak bizim görevimiz bu bilgiyi aramak ve altında yatan problemi çözmek.
*Proprioseptif duyu: Eklem pozisyon hissi ve kinestezi bileşenlerini içermekle birlikte sinir-kas kontrolünün sağlanması için gerekli motor planlamaya ve kas refleksine katkıda bulunarak dinamik eklem stabilizesini sağlayan duyudur.
Çeviri: Eylem Kurulgan (BBOM)
